Green Hospital แค่ติดโซล่าเซลล์ช่วย รพ. ลดค่าไฟปีละล้านบาท

การประชุมวิชาการ HA National Forum ครั้งที่ 25 เมื่อวันที่ 20 มี.ค. 2568 ที่ผ่านมา มีเวทีเสวนาหัวข้อที่น่าสนใจอยู่เรื่องหนึ่ง คือ "Green Hospital นวัตกรรมพลิกโฉมโรงพยาบาลสู่พลังงานสะอาด" ซึ่งมีการเชิญวิทยากรจากโรงพยาบาลสะบ้าย้อย จ.สงขลา และ โรงพยาบาลเกาะสีชัง จ.ชลบุรี มาร่วมแลกเปลี่ยนแนวคิดและประสบการณ์การใช้พลังงานไฟฟ้าทางเลือกจากโซล่าเซลล์ในโรงพยาบาล ซึ่งนอกจากเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมแล้วยังช่วยลดค่าใช้จ่ายของโรงพยาบาลได้หลักแสนถึงหลักล้านบาทต่อปี

นพ.สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลสะบ้าย้อย จ.สงขลา เล่าถึงประสบการณ์การติดตั้งระบบโซล่าเซลล์ในโรงพยาบาลว่า ย้อนกลับไปปี 2560 ขณะนั้นตนยังเป็นผู้อำนวยการโรงพยาบาลจะนะ และเคลื่อนไหวคัดค้านโครงการโรงไฟฟ้าถ่านหินเทพา ด้วยเหตุนี้จึงได้ติดโซล่าเซลล์ 52 กิโลวัตต์ เพื่อแสดงให้เห็นว่ามีทางเลือกอื่นนอกเหนือจากพลังไฟฟ้าจากถ่านหิน

นพ.สุภัทร กล่าวว่า จากการวิเคราะห์การใช้ไฟฟ้าซึ่งเชื่อว่าทุกโรงพยาบาลเป็นเหมือนกัน คือ ช่วงกลางคืนใช้ไฟน้อย แต่ประมาณ 8.00-9.00 น. การใช้ไฟจะ Peak ขึ้นมาเพราะทุกห้องเปิดแอร์หมด แล้วช่วงเที่ยงปริมาณการใช้ไฟจะลดลงมาเนื่องจากมาตรการประหยัดไฟของโรงพยาบาล เช่น ปิดไฟ ปิดแอร์ ฯลฯ แล้วมาพีคอีกครั้งในช่วงบ่าย จากนั้นก็ค่อยๆ ลดลงเมื่อเข้าสู่ช่วงเย็น และ หากดูบิลค่าไฟ ทุกโรงพยาบาลจะเป็นเหมือนกันคือเป็นบิลค่าไฟฟ้าแบบ TOU (Time of use) ซึ่งจะมีค่าไฟ 2 ส่วน ส่วนแรกคือค่า Peak หรือค่าการใช้ไฟฟ้าสูงสุด ซึ่งการไฟฟ้าจะเอาค่า Peak ที่สูงที่สุดมาคิดเงิน ดังนั้น ยิ่งมีค่า Peak มากก็โดนเก็บเงินเยอะ และส่วนที่ 2 คือค่าพลังงานไฟฟ้า ซึ่งเป็นค่าไฟของทั้งเดือน

"ดังนั้น ถ้าลด Peak ได้ก็จะประหยัดค่าไฟที่ต้องจ่ายลงได้ ซึ่งโซล่าเซลล์ตอบโจทย์นี้มากที่สุด มันสมดุลกัน ตอนที่แดดออกมาก 8.00-9.00 น. ก็เป็นช่วง Peak ของการใช้ไฟ หรือวันไหนเมฆครึ้ม ฝนตก วันนั้นเราก็ไม่ค่อยใช้แอร์กันมาก การใช้ไฟฟ้าก็ไม่มากด้วย"นพ.สุภัทร กล่าว

อย่างไรก็ดี นอกจากติดตั้งโซล่าเซลล์แล้ว โรงพยาบาลจะนะยังทำอีกหลายอย่าง เช่น เปลี่ยนหลอดไฟเป็นหลอด LED เปลี่ยนเครื่องปรับอากาศเป็นแบบ Invertor ซึ่งช่วยประหยัดพลังงานไปส่วนหนึ่ง รวมทั้งติดฟิล์มกันความร้อนในห้องที่โดนแสงแดด ซึ่งช่วยลดการใช้แอร์และประหยัดไฟลงได้ 10% แต่หัวใจสำคัญคือการเปลี่ยนเวลาใช้เครื่องซักผ้า เครื่องอบผ้า และเครื่อง Sterile ซึ่งเป็น 3 อุปกรณ์ที่กินไฟมากที่สุดประมาณ 30-50 กิโลวัตต์ ให้มาทำในช่วง off Peak โดยให้ทำให้เสร็จก่อน 9.00 น. ซึ่งเป็นช่วงก่อน Peak โดยเจ้าหน้าที่จะเริ่มเข้างานตั้งแต่ 5.30-6.00 น. แต่จะได้เลิกงานเร็วกว่าปกติด้วยเช่นกัน ดังนั้น สิ่งที่ต้องทำควบคู่ไปกับการติดโซล่าเซลล์คือเปลี่ยนเวลาซักผ้า อบผ้า นึ่งเครื่องมือ เพื่อลดค่า Peak ในการใช้ไฟ

ทั้งนี้ หลังจากย้ายมาอยู่โรงพยาบาลสะบ้าย้อย ตนก็ติดตั้งโซล่าเซลล์อีก โดยติดไป 115 กิโลวัตต์ ซึ่งช่วยลดค่าไฟไปได้เดือนละประมาณ 1 แสนบาท ดังนั้นหากโรงพยาบาลต่างๆ ตั้งเป้าลดค่าไฟลง 1 ล้านบาท/ปี เชื่อว่ามีความเป็นไปได้และจะดียิ่งขึ้นถ้าเปลี่ยนเวลาซักผ้าด้วย

นพ.สุภัทร กล่าวอีกว่า ปัจจุบันนี้เชื่อว่ามีโรงพยาบาลจำนวนมากแล้วที่ติดตั้งโซล่าเซลล์ แต่อยากชวนโรงพยาบาลที่ยังไม่ได้ใช้ให้หันมาใช้ดู ไม่จำเป็นต้องทำทีเดียว ทยอยเป็นเฟสไปก็ได้ คิดคร่าวๆ คือติดโซล่าเซลล์ 100 กิโลวัตต์ ค่าไฟจะลดลงเกือบ 1 ล้านบาท/ปี ส่วนงบประมาณที่ต้องใช้จะมีต้นทุนประมาณกิโลวัตต์ละ 30,000 บาท เราอาจจะใช้วิธีรับบริจาคหรือขอความอนุเคราะห์จากวัดหรือภาคเอกชน โดยทำความเข้าใจว่างบประมาณที่ประหยัดได้นั้นจะนำไปซื้ออุปกรณ์ทางการแพทย์มาให้บริการผู้ป่วย เชื่อว่าถ้าอธิบายให้เข้าใจจะมีคนพร้อมบริจาค นอกนั้นอาจต้องมีการสำรวจหลังคาว่าสามารถรับน้ำหนักได้หรือไม่ หากหลังคาเก่าแล้วก็อาจต้องเปลี่ยนหลังคาก่อน

"ผมเชียร์ให้ติดตั้งโซล่าเซลล์เพราะช่วยลดค่าไฟโรงพยาบาลลงนับล้านบาทได้ไม่ยาก และระบบมันมีอายุการใช้งาน 25 ปี ติดตั้งแค่ 4 ปีก็คืนทุนแล้ว ปีที่เหลือคือกำไรล้วนๆ ส่วนค่าใช้จ่ายระหว่างนั้นอาจต้องเปลี่ยนอุปกรณ์ Converter เพราะอุปกรณ์ตัวนี้มีอายุการใช้งาน 10 ปี ซึ่งจะมีค่าใช้จ่าย 10-15% ของมูลค่ารวมของระบบทั้งหมด นอกนั้นก็ค่าบำรุงรักษาเช่นล้างทำความสะอาดแผงโซล่าเซลล์ให้สะอาดไม่มีฝุ่นเกาะ มันไม่เสียจริงๆนะ ตอนผมติดปี 2560 จนถึงตอนนี้ยังทำงานได้ดีอยู่เลย แล้วเป็นระบบคุณภาพที่ทำง่ายที่สุดแล้ว"นพ.สุภัทร กล่าว

ด้าน ทพญ.อานะสิทธิ์ ศัลยพงษ์ ทันตแพทย์ชำนาญการ กลุ่มงานทันตกรรม โรงพยาบาลเกาะสีชัง จ.ชลบุรี กล่าวว่า เกาะสีชัง เป็นอำเภอเล็กที่สุดในประเทศไทย อยู่ห่างจากฝั่ง อ.ศรีราชาประมาณ 12 กม. ส่วนโรงพยาบาลเกาะสีชังก็เป็นโรงพยาบาลขนาดเล็ก มีเตียง 10-15 เตียง เดิมทีเกาะสีชังรับไฟฟ้าผ่านสายเคเบิลใต้ทะเลจาก อ.ศรีราชา แต่ปี 2556 สายเคเบิลถูกสมอเรือเกราจนขาด ทำให้ต้องกลับมาใช้เครื่องปั่นไฟ

"pain point คือค่าใช้จ่ายสาธารณูประโภค เช่น ค่าน้ำ ตันละ 150 บาท ขณะที่บนฝั่งแค่ตันละ 10 บาท นอกจากนี้ ด้วยความที่ใช้เครื่องปั่นไฟทำให้มีปัญหาไฟฟ้าดับบ่อย เราจึงนึกถึงนวัตกรรมโซล่าเซลล์ แต่เนื่องจากโรงพยาบาลไม่มีเงิน เราจึงขอความอนุเคราะห์จากบริษัทไทยออยล์ ซึ่งได้ส่งทีมวิศวกรมาสำรวจพื้นที่ วิเคราะห์บิลค่าไฟ จากนั้นก็ติดตั้งโซล่าเซลล์ 53.46 กิโลวัตต์ โดยใช้แผงโซล่าเซลล์ขนาด 330 วัตต์ จำนวน 162 แผง ผลเกิดการติดตั้งโซล่าเซลล์ทำให้โรงพยาบาลประหยัดค่าไฟได้ปีละ 3 แสนบาท" ทพญ.อานะสิทธิ์ กล่าว

ทั้งนี้ หลังจากระบบโซล่าเซลล์เฟส 1 ได้ผลดี โรงพยาบาลเกาะสีชังจึงขยายไปสู่เฟส 2 โดยได้รับความอนุเคราะห์จากบริษัทไทยออยล์อีกเช่นเคย มีการส่งทีมวิศวกรมาสำรวจอีกและช่วยเปลี่ยนหลังคาที่รองรับการติดตั้งโซล่าเซลล์ให้ฟรี จากนั้นก็ติดตั้งโซล่าเซลล์เพิ่มอีก 52.7 กิโลวัตต์ ใช้แผงโซล่าเซลล์ขนาด 620 วัตต์ จำนวน 85 แผง

"จะเห็นว่าใช้พื้นที่น้อยลงกว่าเฟส 1 เพราะตัวเทคโนโลยีแผงโซล่าเซลล์มีการพัฒนาไปรวดเร็วมาก โดยรวมแล้วค่าไฟลดลงอย่างชัดเจนเฟสละ 3 แสนบาท รวม 2 เฟสก็ประหยัดได้ 6 แสนบาท/ปี เงินที่ประหยัดได้นี้ โรงพยาบาลนำไปลงทุนบริการทางการแพทย์ เช่น จัดจ้างบุคลากร ซื้อครุภัณฑ์ที่จำเป็นต่อผู้รับบริการ" ทพญ.อานะสิทธิ์

ทพญ.อานะสิทธิ์ กล่าวอีกด้วยว่า การติดตั้งระบบโซล่าเซลล์ นอกจากช่วยเรื่องประหยัดค่าใช้จ่ายแล้ว ยังทำให้เกิดการเรียนรู้ของเจ้าหน้าที่และชุมชน สร้างจิตสำนึกและความรับผิดชอบต่อสังคมในการนำพลังงานสะอาดมาใช้ ปัจจุบันเทศบาลมีโครงการติดตั้งโซล่าเซลล์แก่ครัวเรือนที่ไม่มีสายส่งไฟฟ้า และจะมีการวางเคเบิลใต้น้ำเส้นใหม่ มีแผนติดตั้งโซลาร์ฟาร์ม แบบไมโครกริดอีก 6 เมกะวัตต์ ดังนั้น ตอนนี้ไม่ใช่แค่โรงพยาบาลสีเขียว แต่เกาะสีชังก็จะเป็นสีเขียวด้วย

นพ.พรอนันต์ โดมทอง ผู้เยี่ยมสำรวจ สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน) หรือ สรพ. กล่าวว่า เวลาเยี่ยมสำรวจ ในส่วนของระบบ ENV จะว่าง่ายก็ง่าย จะว่ายากก็ยาก แต่เวลาตรวจประเมินมันจะเห็นชัดว่ามีหรือไม่มี ต่างจากมาตรฐานส่วนอื่นๆ ที่มีความซับซ้อน และถ้าเชื่อมกับมาตรฐาน HA นอกจากมาตรฐานตอนที่ 2 ที่เกี่ยวกับงาน ENV แล้ว ยังเชื่อมไปถึงตอนที่ 1 เช่น มาตรฐานตอนที่ 1-4 การวัดวิเคราะห์ มีการใช้ข้อมูลค่าไฟ แยกรายวัน รายเวลา รายหน่วยงาน ถือว่ามีการวัดวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อนำไปสู่การออกแบบกระบวนการ รวมทั้งสามารถตอบมาตรฐาน 1-6 ในส่วนของการปฏิบัติงาน ว่าสิ่งที่วิเคราะห์นั้นนำไปสู่การออกแบบกระบวนการใหม่อะไรบ้าง ทั้งการ Design คือไม่เคยมีและทำให้มีขึ้นมา หรือการ Re-Design คือมีอยู่แล้วและทำให้ดียิ่งขึ้น

"สิ่งที่ทั้ง 2 โรงพยาบาลมาแลกเปลี่ยนในครั้งนี้ มีมากกว่าการติดโซล่าเซลล์ แต่เชื่อมไปถึง Mindset ของคนในโรงพยาบาล บางโรงพยาบาลติดแอร์หลายตัวในห้อง ICU ไม่เคยปิดประตู หรือห้องตรวจช่วง 12.00 - 13.00 น. ไม่มีหมอออกตรวจ แต่เปิดคอมพิวเตอร์ทิ้งไว้ ซึ่งถ้าเป็นแบบนี้จะมีพลังงานสำรองเท่าไหร่คงไม่พอ ซึ่งเทรนด์ของงานคุณภาพในอนาคต ยังพูดถึงเรื่อง Environment Sustainability และทั้ง 2 โรงพยาบาลนี้ทำให้เห็นภาพชัดว่า Environment Sustainability เป็นอย่างไร"นพ.พรอนันต์ กล่าว